Maskowanie – Strategia Przetrwania w Neurotypowym Świecie

Piszę ten tekst z myślą o rodzicach, którzy pragną zrozumieć swoje dzieci – zwłaszcza dziewczęta – i wesprzeć je w pełniejszym wyrażaniu siebie. Wspólnie przyjrzymy się temu, czym jest maskowanie, jakie są jego konsekwencje i co możemy zrobić, aby pomóc naszym dzieciom żyć w zgodzie z ich tożsamością.

Maskowanie – Strategia Przetrwania

Maskowanie to sposób, w jaki osoby w spektrum autyzmu – szczególnie dziewczęta – ukrywają swoje autystyczne cechy, aby unikać wykluczenia i negatywnej oceny w społeczeństwie. Nie jest to wyrachowana próba manipulacji, ale często nieświadomy mechanizm przystosowawczy.

U dziewcząt zjawisko maskowania jest bardziej powszechne i zaawansowane niż u chłopców. Wynika to w dużej mierze z procesu socjalizacji, w którym dziewczynki od najmłodszych lat uczone są dostosowywania się do norm społecznych, dbania o relacje i unikania konfliktów. Maskowanie zaczyna się wcześnie i często osiąga mistrzowski poziom już w okresie nastoletnim.

Jak Wygląda Maskowanie w Praktyce?

Maskowanie może przyjmować wiele różnych form. Oto najczęstsze strategie, które stosują dziewczęta w spektrum autyzmu:

• Imitowanie kontaktu wzrokowego: Dziewczęta uczą się udawać kontakt wzrokowy, patrząc na nos, czoło lub wokół oczu rozmówcy, zamiast bezpośrednio w oczy, co często jest dla nich niewygodne.

• Naśladowanie rówieśników: Często mają jedną bliską koleżankę, której sposób mówienia, gesty i zachowania kopiują, aby lepiej wpasować się w grupę.

• Tłumienie stimów: Zamiast widocznych zachowań autostymulacyjnych, takich jak bujanie się czy trzepotanie rękami, wybierają mniej zauważalne czynności, jak kręcenie włosów czy skubanie skóry.

• Używanie skryptów komunikacyjnych: Zapamiętują gotowe schematy rozmów, aby łatwiej poradzić sobie w sytuacjach społecznych.

• Dostosowywanie emocji i zachowań: Obserwują otoczenie i dopasowują swoje reakcje do oczekiwań, nawet jeśli wiąże się to z dużym stresem.

• Powstrzymywanie się od mówienia o pasjach: Aby nie wyróżniać się w grupie, unikają poruszania tematów, które ich fascynują, co często jest jednym z kluczowych przejawów ich autystycznej osobowości.

  
  

Konsekwencje Maskowania

Maskowanie może pomóc dziewczętom funkcjonować w grupach społecznych, ale wiąże się z wieloma kosztami psychicznymi i zdrowotnymi. Oto kilka kluczowych konsekwencji, które warto znać:

1. Opóźniona diagnoza Maskowanie skutecznie ukrywa autystyczne cechy, co sprawia, że dziewczęta często nie otrzymują właściwej diagnozy. Zamiast tego, ich trudności bywają interpretowane jako problemy emocjonalne, nadwrażliwość lub „lenistwo”.

2. Wypalenie autystyczne Długotrwałe tłumienie autentycznych zachowań prowadzi do wyczerpania psychicznego, które objawia się lękiem, depresją i poczuciem wewnętrznej pustki.

3. Poczucie wyobcowania Dziewczęta, które maskują swoje cechy, często czują się samotne i niezrozumiane. Mają wrażenie, że ich prawdziwa osobowość nie jest akceptowana przez społeczeństwo.

4. Problemy z tożsamością Maskowanie może prowadzić do tego, że dziewczęta tracą poczucie własnego ja, ponieważ przez lata dostosowują się do oczekiwań innych.

Jak Rodzice Mogą Wspierać Dziewczęta w Spektrum?

1. Zrozumienie i akceptacja Pierwszym krokiem jest zrozumienie, że maskowanie nie jest świadomym wyborem, lecz strategią przetrwania. Akceptowanie autystycznych cech i pozwalanie dziecku na bycie sobą to klucz do budowania jego poczucia bezpieczeństwa.

2. Edukacja o maskowaniu Rozmawiajcie z dzieckiem o tym, czym jest maskowanie, jakie są jego konsekwencje i dlaczego nie musi zawsze dostosowywać się do oczekiwań otoczenia.

3. Tworzenie bezpiecznej przestrzeni Zapewnijcie dziecku środowisko, w którym nie będzie musiało tłumić swoich stimów ani zachowań. Pokażcie, że jest kochane takie, jakie jest.

4. Wsparcie psychologiczne Jeśli maskowanie już wpłynęło negatywnie na zdrowie psychiczne dziecka, warto rozważyć terapię skoncentrowaną na akceptacji siebie i radzeniu sobie z trudnościami.

5. Dostosowanie podejścia diagnostycznego Jeśli podejrzewacie, że Wasze dziecko może być w spektrum autyzmu, skonsultujcie się ze specjalistą, który ma doświadczenie w diagnozowaniu dziewcząt. Narzędzia takie jak Girls’ Questionnaire for ASC (GQ-ASC) mogą pomóc w dokładniejszej ocenie.

   
   

Podsumowanie

Maskowanie jest niewidocznym obciążeniem, które dziewczęta i kobiety w spektrum niosą przez całe życie. Zrozumienie tego zjawiska pozwala nam lepiej wspierać nasze dzieci, nie tylko w kontekście ich trudności, ale również w rozwijaniu ich unikalnych zdolności i talentów.

Pamiętajmy, że każda osoba w spektrum ma prawo do bycia sobą – bez presji, bez kamuflażu, bez udowadniania swojej wartości w świecie, który powinien być otwarty na różnorodność.

Przypisy

1. Hull, L., Petrides, K. V., & Mandy, W. (2020). The Female Autism Phenotype and Camouflaging: a Narrative Review. Review Journal of Autism and Developmental Disorders.

2. Rynkiewicz, A., & Łucka, I. (2015). Zaburzenia ze spektrum autyzmu u dziewcząt. Psychiatria Polska.

3. Furgał, E. (2021). Maskowanie w spektrum autyzmu. W: Pasjonatki. O dziewczynach w spektrum autyzmu.